İş Kazası Nedir?
İş kazası nedir ve İş güvenliği iş verenin çalışanlarının iş yerinde, işten kaynaklı, işle illiyet bağı hallerinde olabilecek sağlık ve güvenlik tehlikelerine karşı İş Kazası ve Meslek Hastalığına karşı beden ve ruh bütünlüklerinin korunması esasıdır.
Kaza kelime anlamı itibariyle dıştan aniden gelen, beklenmeyen ve öngörülmeyen zararlandırıcı olaydır. İş kazası, işçinin işini yaparken iş ya da işiyle ilgili zamanlarda dıştan gelen zararlandırıcı olay sonucunda bedenen yahut ruhen engelli hale gelmesi ya da tedavi ihtiyacı çıkarır bir duruma gelmesidir.
İş Kazası Tanımı 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda tanımı yapılmıştır. İş Kazası 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Madde 13’te düzenleme altına alınmıştır:
İş kazasının tanımı, bildirilmesi ve soruşturulması MADDE 13- İş kazası;
a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
d) Bu Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,
meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hâle getiren olaydır.
Hangi Durumlar İş Kazası Olarak Kabul Edilir?
İş Kazası tanımı yukarıda görüldüğü üzere kanunda tanımlanmıştır. Hangi olayların iş kazası olup olmadığı hususunda tespit yapabilmek için bu tanımların tek tek incelenmesi gerekmektedir.
Sigortalının İşyerinde Bulunduğu Sırada
Çalışanın işyerinde bulunduğu sırada başına gelen (işini yaparken, dinlenirken, uyurken vs. ayrımına gitmeden), sigortalının işyerinde bulunduğu sırada meydana gelen ve onu bedenen-ruhen engelli hale getiren olaylar işyerindeki bütün zararlandırıcı olaylardır.
İşçinin işyerindeki işini yaparken ki olay her halükarda kazadır. Ancak işini yapmıyorken örneğin yemek yerken yemekhanede işçinin başına bir kaza geldi bu iş kazasıdır yahut işçi iş arkadaşlarıyla 20 dakikalık molasında futbol oynarken ayağını burktu iş kazasıdır. Dolayısıyla sebebin illaki işin görülürken olması gerekmemektedir. Sonuç itibariyle işyeri olarak nitelendirebileceğimiz zamanda meydana gelen tüm olaylar iş kazasıdır.
Kaza dışardan gelen etkenlerle meydana gelen şeylerdir. Örneğin kalp krizi beden bütünlüğü dahilinde ortaya çıkmaktadır dolayısıyla kalp krizi teknik olarak iş kazası değildir ancak işyerinde meydana geldiği için Yargıtay tarafında iş kazası olarak kabul edilmektedir.
Bu bende göre kaza meydana geldiği anda kazanın işle ilgisinin olmasına gerek yoktur örneğin iki iş arkadaşı bir sebepten dolayı işyerinde kavga ettiler ve birbirlerine zarar verdiler. Bu zararlarda işyerinde meydana geldiğinde iş kazası olarak kabul edilecektir.
Bu bent kapsamında işçinin işyerinde bulunma sebebi iş nedeniyle olmalıdır. Örneğin mesai olduğu için işyerinde olması hali iş nedeniyle işyerinde bulunma halidir. İşyeri hafta sonu hafta tatili nedeniyle kapalıdır ancak işçiler piknik amacıyla işyerine geliyorlar ve sonrasında bir kaza oluyor. Bu olayda gerçekleşen kaza iş kazası değildir çünkü işçiler iş için orada bulunmamaktadır. Hafta tatili işverenin otoritesi altında olmadıkları için tatilde meydana gelen kazalar iş kazası olarak kabul edilmez.
İşin sonucu doğan kazalar, üstlenilen görevin yerine getirilmesi sırasında meydana gelen kazalar iş kazasıdır. Örneğin; elektrik teknisyeninin cereyana kapılması, ustanın inşaat iskelesinden düşmesi gibi.
Doğal felaketler nedeniyle örneğin deprem, sel, yıldırım düşmesi veya yangın gibi sebeplerden dolayı iş yerinde işçinin başına kaza gelmişse bu takdirde yine iş kazası olarak kabul edilecektir.
İşveren Tarafından Yürütülmekte Olan İş Nedeniyle Sigortalı Kendi Adına Ve Hesabına Bağımsız Çalışıyorsa Yürütmekte Olduğu İş Nedeniyle
Burada kazanın fiziki mekan olarak işyerinde olmasına gerek yoktur. İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle meydana gelen kazalar iş kazası olarak kabul edilecektir.
İki örnek üzerinden açıklayacak olursak:
- İşçi şirket arabasıyla sokakta kaza yaptığı takdirdeàbu durum A bendine girmektedir çünkü şirket arabası işyeri olarak kabul edilmektedir.
- İş görevlendirmesi oldu, işçi uçakla Ankara’ya gidiyor ve uçak düştüàbu durum da kaza iş kazası olarak kabul edilir çünkü iş kazası sayılabilmesi için işveren tarafından sağlanan araç olmak zorunluluğu bulunmamaktadır. İşin yürütülmesi için hareket edildiği zaman dilimleri içerisinde gerçekleşen kazalar iş kazası olarak nitelendirilecektir.
4B sigortalı da işi nedeniyle hareket halindeyken başına gelen kazalar iş kazası olarak kabul edilir.
Bu bent için önemli kriter şudur: İşçi işyerinde değil ancak işveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle bir durum içindedir.
Bir İşverene Bağlı Olarak Çalışan Sigortalının, Görevli Olarak İşyeri Dışında Başka Bir Yere Gönderilmesi Nedeniyle Asıl İşini Yapmaksızın Geçen Zamanlarda
İşçi burada işyeri dışında asıl işini yapmak için görevli olarak başka bir yere gönderilmektedir. İşyeri dışındaki yere gitmek için o geçen sürede gerçekleşen kazalar iş kazası olarak nitelendirilecektir.
İşçi görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmiştir ancak çalışma saatleri bittiğinde evine dönemeyeceği bir yerdir ve iş için ertesi günde orada kalması gerekiyor olabilir. Böyle bir durumda örneğin otelde kalabilir işte bu takdirde mesai saatleri dışında özel zamanları, dinlenme saatlerinde geçirdiği kaza iş kazası olarak kabul edilmektedir.
Yargıtay’ın buradaki kıstası şudur; makul normal yaşantı çerçevesinde ve hoşgörü ile karşılanacak yaşantı içerisinde kalmak.
İki örnek üzerinden açıklayacak olursak:
- İşçi mesai saatinin bitiminde kalmak üzere otele gitti, akşam otelde banyoda ayağı kaydı düştü ve bacağı kırıldı burada bu kaza iş kazası olarak nitelendirilir.
- İşveren işçiyi Ankara’ya iş sebebiyle Perşembe göndermiş olsun ve işçinin işi Cuma bitmiş olsun. Hafta sonu şirket arabasıyla Ege’deki yazlığa gitmiş, yazlıkta cumartesi günü başına kaza geliyor. Bu artık iş kazası değil normal ölçünün dışına çıkmış olmaktadır.
Bu Kanunun 4 Üncü Maddesinin Birinci Fıkrasının (A) Bendi Kapsamındaki Emziren Kadın Sigortalının, İş Mevzuatı Gereğince Çocuğuna Süt Vermek İçin Ayrılan Zamanlarda
Kadınların İş Kanunu Madde 74 gereğince 1,5 saat süt/emzirme izni vardır. Süt emzirme sırasında gerçekleşen kaza iş kazası olarak kabul edilir.
Sigortalıların, İşverence Sağlanan Bir Taşıtla İşin Yapıldığı Yere Gidiş Gelişi Sırasında
Burada işçi örneğin evden işe ve işten eve geliş gidişini işverenin sağladığı bir araçla yapıyor olması ve kazanın geliş gidiş sırasında gerçekleşmesi gerekmektedir.
İşçinin kendi arabasıyla, toplu taşımayla işe geliş gidiş yapması bu bent kapsamında değildir. İşverence sağlanan bir taşıtla örneğin işverenin anlaştığı servisle gelip giden yahut işverenin şirket arabası vardır onunla gidip gelen işçi söz konusu olmalıdır. Burada arabanın mülkiyetinin şirkete ait olmasına gerek yoktur örneğin kiralanmış olabilir, ödünç alınmış olabilir ama her halükârda bu imkân işverence sağlanmış olmalıdır ve kazanın bu gidiş geliş sırasında meydana gelmesi gerekmektedir.
İş Kazası; yukarıda sayılan bentler içinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hâle getiren olaydır.
İş Kazası sonucunda işçide bedenen yahut ruhen zararlar meydana gelmiş olabilir. Engelli hale getirmekten kasıt burada işçide bir sakatlığın olması değildir. İşçinin bir tedaviye ihtiyaç duyması gerekir. Örneğin işçiye dikiş atılabilir, işçinin bir süre ilaç kullanımı söz konusu olmalıdır. İşçinin sakat kalması şart değildir bedenen yahu ruhen bir tedaviye ihtiyaç duyulması gerekmektedir.
İş Kazasının SGK’ya Bildirimi
İş kazası meydana geldiği anda tutanak altına alınmalıdır. İş kazasının raporlanması ve Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmesi gerekir. Ayrıca iş kazasının adli makamlara da bildirilmesi gerekmektedir. Bildirim işveren tarafından yapılmalıdır.
İşverenin 4A sigortalı işçisi iş kazası geçirdiği takdirde bunun işveren tarafından derhal yetkili kolluk kuvvetlerine bildirilmesi gerekir. İş Kazası işveren kazanın gerçekleşmesinden itibaren 3 iş günü içerisinde de Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmesi gerekmektedir. Ancak iş kazası işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana gelmiş ise, 3 günlük bildirim süresi iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren başlar. Örneğin iş kazası Cuma günü meydana gelmiş ise bildirim en geç Çarşamba günü yapılmalıdır.
4B sigortalılar ise kazayı kendileri kazanın meydana geldiği günden itibaren 1 ayı geçmemek üzere rahatsızlığının bildirim yapmaya engel olmadığı günden sonra üç işgünü içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmelidir.
İş Kazasını Bildirmeme Cezası
İşveren bütün iş kazalarının kaydını tutmalı ve gerekli incelemeleri yaparak rapor tutmalıdır. Bu işverene kanunen yükletilmiş bir yükümlülüktür. Ayrıca işveren iş kazalarını SGK’ya bildirmekle de yükümlüdür. İşveren bu yükümlülüklerini yerine getirmediği takdirde idari para cezası ödemekle yükümlü olacaktır. 6331 Sayılı İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanununa göre işverenin işyerinde gerçekleşen iş kazasına ilişkin gerekli kayıtları tutup rapor düzenlememesi halinde her bir yükümlülük için ayrı ayrı bin beş yüz Türk Lirası, iş kazasını Sosyal Güvenlik Kurumuna süresi içinde bildirmemesi halinde ise iki bin Türk lirası idari para cezası verilecektir. Bu tutar ise;
a) Ondan az çalışanı bulunan işyerlerinden;
1) Az tehlikeli sınıfta yer alanlar için aynı miktarda,
2) Tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde yirmi beş oranında artırılarak,
3) Çok tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde elli oranında artırılarak,
b) On ila kırk dokuz çalışanı bulunan işyerlerinden;
1) Az tehlikeli sınıfta yer alanlar için aynı miktarda,
2) Tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde elli oranında artırılarak,
3) Çok tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde yüz oranında artırılarak,
c) Elli ve daha fazla çalışanı bulunan işyerlerinden;
1) Az tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde elli oranında artırılarak,
2) Tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde yüz oranında artırılarak,
3) Çok tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde iki yüz oranında artırılarak.
Uygulanacaktır.
Diğer yazılarımızı okumanızı öneririz.
İstanbul Avukat – Küçükçekmece Avukat
Arena Hukuk Bürosu
Avukat Mücahit Ahmet TUMBUL 10 yıldan fazla mahkeme tecrübesi ile boşanma davalarınızda hukuki danışmanlıkta bulunacaktır.
Avukat Cem AKYAZI Adalet Bakanlığı Arabulucular Siciline kayıtlı uzman arabulucudur. Tarafların duygusal durumlarından uzaklaşarak menfaatlerine odaklanmalarını sağlama aşamasında yanınızda olacaktır. Ayrıca Boğaziçi Üniversitesinden pedagojik formasyon eğitimi almıştır.
Arena Hukuk Bürosu
Bilgi için: 0212 706 90 30
