İşçi Hangi Hallerde Kıdem Tazminatına Hak Kazanır
Kıdem tazminatı kanunda öngörülen hallerde iş sözleşmesi sona eren işçiye hizmet süresine ve ücretine göre hesaplanan ve işveren tarafından ödenen bir paradır. Kıdem tazminatı işçinin kıdemine ve çalışma süresine, ücretine göre değişecektir.
İşçi her durumda kıdem tazminatına hak kazanamamaktadır. İşçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için iş sözleşmesinin İş Kanunu Madde 25/II’de gösterilen nedenler dışında işverence feshedilmesi yahut iş sözleşmesinin işçi tarafından belirli haller nedeniyle feshedilmesi gerekmektedir.
İşçinin Kıdem Tazminatına Hak Kazandığı Durumlar
1-İş Sözleşmesinin İş Kanunu Madde 25/II’de Gösterilen Nedenler Dışında İşverence Feshedilmesi
İş Kanunu Madde 25/II’de “Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri” başlığı altında işverenin haklı fesih halleri sayılmıştır. Bu başlık altında sayılanlara dayanan fesihler dışında işveren, işçinin iş sözleşmesini feshetmişse işçi kıdem tazminatına hak kazanacaktır. İşverenin yaptığı feshin haklı ya da haksız, iyiniyetli ya da kötüniyetli, geçerli ya da geçersiz olması da önem arz etmez. Önemli olan işverenin 25/II’de “Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri”ne dayanan fesih yapmamış olmasıdır. Bu sebebe dayanan fesih dışında işverenin yaptığı tüm fesihler işçiye kıdem tazminatı hakkı verir.
2-İş Sözleşmesinin İşçi Tarafından Belirli Haller Nedeniyle Feshedilmesi
İşçi kendi iradesiyle iş sözleşmesini feshettiği hallerde (istifa) kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için kanunda öngörülen belirli hallere dayanması gerekir. İşçinin istifa etmesi halinde hangi hallerde kıdem tazminatına hak kazanabilir aşağıda bu durumlar açıklanacaktır.
a) İşçi İş Sözleşmesini Feshederken İş Kanunu’nun 24.Maddesinde Öngörülen Sebeplere Dayandığı Takdirde Kıdem Tazminatına Hak Kazanır.
İşçi iş sözleşmesini feshederken İş Kanunu Md.24’de sayılan nedenlere dayandığı takdirde kıdem tazminatına hak kazanacaktır.
İş Kanunu Md. 24’de sayılan işçiye derhal fesih hakkı veren ve kıdem tazminatına hak kazandıran durumlar:
Sağlık Sebepleri:
- İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa.
- İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa.
Ahlak Ve İyiniyet Kurallarına Uymayan Haller Ve Benzerleri:
- İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa.
- İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa.
- İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnad veya ithamlarda bulunursa.
- İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa.
- İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse.
- Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa, yahut çalışma şartları uygulanmazsa.
Zorlayıcı Sebepler:
- İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa.
Yukarıda sayılan 3 başlık altında sayılan sebeplere dayanan işçi iş sözleşmesini feshettiği takdirde süresi belirli olsun veya olmasın iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilecek ve kıdem tazminatına hak kazanacaktır. Ancak işçi “ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan hallere” dayanarak iş sözleşmesini feshetmek ve kıdem tazminatına hak kazanmak istiyorsa kanunda öngörülen hak düşürücü süreler içerisinde fesih hakkını kullanmalıdır. İşçi, işverenin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu öğrendiği günden başlayarak altı iş günü içerisinde ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl içerisinde iş sözleşmesini feshetmelidir.
b) İşçi Muvazzaf Askerlik Hizmeti Nedeniyle İş Sözleşmesini Fesih Ediyorsa Kıdem Tazminatına Hak Kazanır.
İşçi, muvazzaf askerlik hizmeti nedeniyle iş sözleşmesini feshediyorsa bu halde kıdem tazminatına hak kazanacaktır.
Askerliğin hizmet süresinin yahut bedelli olmasının da bir önemi yoktur.
c) İşçi Yaşlılık, Emeklilik veya Malullük Aylığı veya Toptan Ödeme Almak Amacıyla İş Sözleşmesini Fesih Ediyorsa Kıdem Tazminatına Hak Kazanır.
İşçi Sosyal Güvenlik Kurumundan 5510 Sayılı Kanun hükümleri kapsamında yaşlılık veya malullük aylığına yahut toptan ödemeye hak kazanması sebebiyle iş sözleşmesini feshetmesi halinde de kıdem tazminatına da hak kazanır.
d) İşçinin Yaşlılık Aylığı Bağlanması İçin Yaş Dışındaki Şartların Sağlanması Halinde İş Sözleşmesini Feshetmesi Durumunda Da Kıdem Tazminatına Hak Kazanır.
İşçi yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini v prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi isteğiyle işten ayrılırsa kıdem tazminatına hak kazanacaktır.
e) Kadın İşçilerin evlenme Nedeniyle İş Sözleşmesini Feshetmesi Halinde Kıdem Tazminatına Hak Kazanır.
Kadın işçilerin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için bir işverene bağlı olarak çalışırken evlenmesi ve evlilik tarihinden itibaren 1 yıl içerisinde iş sözleşmesini feshetmesi gerekir. 1 yıllık süre hak düşürücü süredir.
Diğer yazılarımızı okumanızı öneririz.
Arena Hukuk Bürosu
Bilgi için: 0212 706 90 30
