Kötüniyetli Fesih ve Yaptırımı

Kötüniyetli Fesih ve Yaptırımı: Kötüniyet Tazminatı

Kanunen tanınmış bir hak kullanılırken kişiler dürüstlük kurallarına uymakla yükümlüdür. Bir hak açıkça kötüye kullanılıyorsa hukuk düzeni bunu korumamaktadır. Bu kural hukuk sistemimize hâkim temel bir kuraldır.

İş sözleşmesinin feshi de işçi ve işverene kanunen tanınmış bir haktır. İş sözleşmesini feshetmek isteyen işçi yahut işveren fesih hakkını kullanırken dürüstlük kurallarına uymakla yükümlüdür. Bu fesih hakkı taraflarca kötüye kullanılmamalıdır. Fesih hakkını kötü kullanan tarafı hukuk düzeni korumadığı gibi birtakım müeyyidelerle karşı karşıya bırakır.

İş sözleşmesini kötü niyetli olarak feshedilmesine kanun tarafından bir müeyyide getirilmiştir. Öncelikle belirtmek gerekir ki fesih hakkının kötüye kullanılması Belirsiz Süreli İş Sözleşmeleri ile alakalı bir durumdur. Belirsiz süreli iş sözleşmelerini kanunun öngördüğü bildirim sürelerine uyarak feshetmek mümkündür. Ancak bu fesih hakkının kötüye kullanılması bir yaptırıma tabidir. Bu yaptırım kötüniyet tazminatıdır. Fesih hakkını kötüye kullanan işveren kötüniyet tazminatı ödemekle yükümlüdür.

Hangi hallerde fesih hakkının kötüye kullanılacağı kanunda tek tek sayılmamıştır. Ancak işçilerin kanunen kendilerine tanınan hakları kullanmalarını işveren bir fesih sebebi sayarak iş sözleşmesini feshetmesi halinde bu fesih hakkını kötüye kullanmış anlamına gelmektedir. Fesih hakkının kötüye kullanılmasına örnekler verecek olursak; işçinin işvereni şikayet etmesi, işçinin sendikaya üye olması, işçinin sendikal faaliyetlerle bulunması, işçinin kanundan doğan haklarını talep etmesi veya işçinin özel hayatı, özel hayatı ile ilgili aldığı kararlar örneğin işçinin evlenmesi gibi işçiye kanunun tanıdığı hakları kullanması sebebiyle, işveren işçinin iş sözleşmesini feshetmesi halinde fesih hakkını kötüye kullanmış olacaktır. Çünkü örneğin sendikaya üye olma 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 17. Maddesi gereğince işçiye tanınmış bir haktır. İşveren bunu sebep göstererek işçinin iş sözleşmesini feshederse fesih hakkı kötüye kullanılmış demektir.

Kötüniyetli Feshin Yaptırımı: Kötüniyet Tazminatı

Kötüniyet Tazminatı işverenin fesih hakkını kötüye kullanması sebebiyle ödemekle yükümlü olduğu tazminattır. Kötüniyet tazminatını, işçi iş sözleşmesini kötüniyetli olarak fesheden işverenden talep edecektir.

Kötüniyet tazminatı  4857 sayılı İş Kanununun 17. Maddesinde düzenlenmiştir:

“18 inci maddenin birinci fıkrası uyarınca bu Kanunun 18, 19, 20 ve 21 inci maddelerinin uygulanma alanı dışında kalan işçilerin iş sözleşmesinin, fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işçiye bildirim süresinin üç katı tutarında tazminat ödenir”

Kötüniyet tazminatını iş güvencesi kapsamında dışında talep edecektir. İş güvencesi kapsamında olan işçiler kötüniyet tazminatı talep edemezler. İş güvencesinin getiriliş amacı zaten işçileri keyfi fesihlere karşı korumaktır. İş güvencesinden yararlanabilmek için şu şartlar gerçekleşmelidir:

  • İşçinin en az altı aylık kıdemi olmalıdır.
  • İşyerinde en az otuz veya daha fazla işçi çalışıyor olmalıdır.
  • İşçi belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışıyor olmalıdır.
  • İşçi işveren vekili olmamalıdır.
  • İşçin iş sözleşmesinin geçerli ya da haklı bir sebeple sona ermemiş olması gerekir.

Bu şartları sağlayan işçiler iş güvencesinden yararlanıyor demektir. Bu nedenle kötüniyet tazminatı talep edemeyeceklerdir. Bu şartları sağlamayan işçilerin iş sözleşmeleri kötüniyetli olarak feshedilmişse kötüniyet tazminatına hak kazanırlar.

Kötüniyet Tazminatı
Kötüniyet Tazminatı

Kötüniyet Tazminatı Şartları

1-İşçinin iş güvencesinden yararlanmaması gerekir. İş Kanunun 17.maddesi kötüniyet tazminatını 18, 19, 20 ve 21 inci maddelerinin dışında kalan işçilerin isteyebileceğini belirtmiştir. Sayılan maddeler iş güvencesine tabi işçilerin durumları düzenlenmiştir bu nedenle iş güvencesinden yararlanan işçiler kötüniyet tazminatı talep edemezler. İş güvencesinin ne olduğunu yukarıda açıklamıştır.

2-İşçinin sözleşmesi belirsiz süreli olmalıdır. İş sözleşmesi belirli süreli olabileceği gibi belirsiz süreli de olabilir. Belirsiz süreli iş sözleşmesi, iş ilişkisinin belirli bir süreye bağlı olarak yapılmadığı sözleşmelerdir. Yani işçinin o işte ne kadar zaman çalışacağı ve işin ne zaman sona ereceği taraflarca kararlaştırılmamıştır.

3-İşveren iş sözleşmesini kötüniyetli olarak feshetmelidir. İşverenin kendisine kanunen tanıdığı fesih hakkını dürüstlük kurallarına ve iyiniyet kurallarına uygun olarak kullanmakla yükümlüdür. İşveren bu hakkını kullanırken bu kurallara aykırı davranırsa kötüniyetli olarak hareket etmiş demektir. Kötüniyetli feshin ne olduğu yahut hangi durumların kötüniyetli fesih sayıldığı kanunda tek tek sayılmamıştır. Ancak daha önce belirttiğimiz gibi işçinin kanunen tanıdığı haklarını kullanmasını işverenin fesih sebebi sayması kötüniyetli fesih olarak kabul edilecektir.

Yargıtay şu durumları kötüniyetli fesih olarak kabul etmiştir:

“işçinin şikayet hakkını kullanması nedeniyle işten çıkartılmasının kötü niyet tazminatını gerektirdiği iş akdinin işveren tarafından fazla mesai çalışmalarının karşılığının ödenmediğine ilişkin işçinin bölge çalışma müdürlüğüne yaptığı şikâyet nedeniyle feshedildiği – bu feshin kötüniyetli fesih olarak kabulü gerektiği “ (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi Esas Numarası: 2015/27110 Karar Numarası: 2018/22088 Karar Tarihi: 03.12.2018)

“1475 sayılı Yasada, “işçinin sendikaya üye olması, şikâyete başvurması” gibi sebepler ileri sürülerek iş sözleşmesinin sonlandırılması, kötüniyetin varlığı açısından örnekseme biçiminde sayıldığı halde, 4857 sayılı Yasada genel anlamda fesih hakkının kötüye kullanılmasından söz edilmiştir. Maddenin gerekçesinde de belirtildiği üzere, işçinin işvereni şikâyet etmesi, aleyhine dava açması veya tanıklık yapması nedenlerine bağlı fesihlerin kötüniyete dayandığı kabul edilmelidir.” (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi Esas Numarası: 2012/6777 Karar Numarası: 2013/14385 Karar Tarihi: 14.05.2013)

 “Kadın işçinin hamile olduğunu öğrenen işverenin işçinin hizmet akdini feshi kötüniyetini gösterir“ (Yargıtay 9.H.D 1996/22900 Esas 1997/6115 Karar)

Kötüniyet Tazminatı Davası İspat Yükü

Kötüniyet tazminatı davasında ispat yükü iş akdinin kötüniyetli olarak feshedildiğini ispat yükü davacı işçiye aittir. İşçi işveren tarafından iş sözleşmesinin feshinin kötüniyetli olarak yapıldığını ispat etmelidir. İspat yükünü yerine getirirken tanık dahil tüm delillerden yararlanabilir.

Yargıtayda çeşitli kararlarında ispat yükünün işçide olduğunu belirtmiştir:

Davacı işçi hizmet sözleşmesinin davalı işverence kötüniyetli olarak feshedildiğini ileri sürerek kötüniyet tazminatı isteğinde de bulunmuşsa da dosya içeriğine göre davalı işverenin kötüniyetli olduğu kanıtlanabilmiş değildir. (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi Esas Numarası: 2001/8435 Karar Numarası: 2001/14461 Karar Tarihi: 25.09.2000

Davalı işverenin işgüvencesi sağlayan hükümler içeren 4773 sayılı yasanın yürürlüğe girmesinden önce iş sözleşmesinin feshedilmesi tek başına işverenin iş sözleşmesinin feshinde kötüniyetli olduğunu göstermez. Davacı işçinin kötüniyet iddiasına yönelik dosyaya başka bir delil de sunulmadığına göre kanıtlanmayan ve dolayısıyla koşulları oluşmayan kötüniyet tazminatı isteğinin reddi yerine kabulü hatalı olup bozmayı gerektirmiştir. Yargıtay (9. Hukuk Dairesi Esas Numarası: 2009/2284 Karar Numarası: 2011/3862 Karar Tarihi: 10.02.2011)

Kötüniyet Tazminat Davasında Tazminat Miktarı

Kanunda işverenin kötüniyetli feshi nedeniyle işçiye bildirim süresinin üç katı tutarında tazminat ödeneceğini belirtmiştir. Başka bir deyişle kötüniyet tazminatı ihbar tazminatının 3 katı tutarında ödenecektir.

Kötüniyet Tazminatı Davası Süresi ve Zamanaşımı

İşçinin iş sözleşmesi 25.10.2017 tarihinden önce feshedilmişse zamanaşımı süresi 10 yıldır. İşçinin iş sözleşmesi 25.10.2017 tarihinden sonra feshedilmişse zamanaşımı süresi 5 yıldır.

Kötüniyet tazminatı davasında herhangi bir hak düşürücü süre yoktur. İşçi zamanaşımı süreleri içerisinde bu davayı açmalıdır.

Görevli ve Yetkili Mahkeme

Kötüniyet tazminatı davalarında görevli mahkeme İş Mahkemeleridir. İş mahkemesi bulunmayan bölgelerde genel görevli olan Asliye Hukuk Mahkemesi görevli olacaktır.

Yetkili mahkeme ise davalı işverenin ya da şubesinin bulunduğu yer ya da işin görüldüğü yer mahkemesidir. Kanun burada seçimlik hak vermiştir. İşçi bu yetkili mahkemelerden birinde dava açabilmektedir.

Kötüniyet Tazminat Davası Ne Kadar Sürer?

İş mahkemelerinin iş yoğunluğu nedeniyle davalar oldukça uzun sürmektedir. İlk derece mahkemesinde açılan davanın karara bağlanması 1 yılı bulsa da tarafların istinaf ve temyiz etmesi halinde bu süreler 2 ila 3 yılı bulmaktadır.

Diğer yazılarımızı okumanızı öneririz.

Arena Hukuk ve Arabuluculuk Bürosu
Arena Hukuk ve Arabuluculuk Bürosu

Avukat Mücahit Ahmet TUMBUL 10 yıldan fazla mahkeme tecrübesi ile boşanma davalarınızda hukuki danışmanlıkta bulunacaktır.

Avukat Cem AKYAZI Adalet Bakanlığı Arabulucular Siciline kayıtlı uzman arabulucudur. Tarafların duygusal durumlarından uzaklaşarak menfaatlerine odaklanmalarını sağlama aşamasında yanınızda olacaktır. Ayrıca Boğaziçi Üniversitesinden pedagojik formasyon eğitimi almıştır.

Arena Hukuk Bürosu

Bilgi için:  0212 706 90 30

Küçükçekmece Avukat – Google Haritalarımız için tıklayınız.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir